Ազատություն՝ առանց երաշխիքների. ինչու է պետությունը ձախողում դատապարտյալների վերաինտեգրումը

Պետությունը մի կողմից հայտարարում է, որ կարևորում է նախկին դատապարտյալների վերաինտեգրման և վերասոցիալականացման հարցերը, մյուս կողմից արդեն 3 տարի է՝ բյուջետային միջոցներ չի հատկացնում Պրոբացիայի ծառայությանը։

Այս ծառայությունն է զբաղվում նախկին դատապարտյալների մասնագիտական և հոգեբանական աջակցությամբ՝ նպատակ ունենալով նրանց օգնել վերաինտեգրվել հասարակությանը և խուսափել կրկնահանցագործությունից։

Պրոբացիայի ծառայությունը նաև պատասխանատու է այլընտրանքային պատժամիջոցների կիրառման համար, ինչպիսիք են տնային կալանքը և էլեկտրոնային հսկողությունը։ Այս միջոցները թույլ են տալիս դատապարտյալներին մնալ հասարակության մեջ՝ պատիժը կրելով ոչ քրեակատարողական հիմնարկներում։

Ֆինանսական հատկացումների բացակայության պատճառով, վերասոցիալականացման ծրագրերն իրականացվում են պետական, տեղական ինքնակառավարման մարմինների և միջազգային կազմակերպությունների աջակցությամբ։

Պրոբացիայի ծառայությունը, հաշվի առնելով շահառուների ռիսկերն ու կարիքները, կազմում է վերահսկողության պլան, որը ներառում է վերասոցիալականացման և վերաինտեգրման համապատասխան ծրագրեր։

• Հոգեբանական աջակցություն՝ անհատական խորհրդատվություններ, թրեյնինգներ (հույզերի կառավարում, սթրեսակայունություն, ագրեսիայի նվազեցում)

• Կրթական ծրագրեր՝ օտար լեզուներ, համակարգչային հմտություններ, մասնագիտական դասընթացներ (կահույքաշինություն, կար, վարսավիրություն, կոսմետոլոգիա)

• Մշակութային ու կրոնական միջոցառումների այցելություն՝ թանգարաններ, թատրոններ, գրադարաններ, եկեղեցական արարողություններ

• Մարզական միջոցառումներ՝ ֆուտբոլ, թենիս, շախմատ, առողջ ապրելակերպի դասընթացներ

• Վերաինտեգրման այլ միջոցառումներ՝ ինտելեկտուալ խաղեր, իրավագիտակցության բարձրացման թրեյնինգներ, հանրօգուտ աշխատանքներ

Ծառայությունն ուղղորդում է նաև զբաղվածության տարբեր կենտրոններ, աջակցում կրթական հաստատություններ ընդունվելու հարցում։ Օրինակ, վերջին 3 տարիների ընթացքում Պրոբացիայի ծառայության աջակցությամբ աշխատանքի է ընդունվել 50 հոգի, 2632 մարդ էլ մասնակցել է վերասոցիալականացմանն ուղղված միջոցառումներին և ծրագրերին,  նրանցից 130-ը ստացել են տարբեր հավաստագրեր։ Ծառայությունը նշում է, որ մասնակիցների մեծ մասը չեն ունեցել դատարանի կողմից դրված պարտականություններ՝ մասնակցելու վերասոցիալականացման ծրագրերին։

Ծառայությունը համագործակցում է նաև տարբեր կազմակերպությունների հետ՝ բարելավելու շահառուների վերաինտեգրումը հասարակություն: Այդ կազմակերպություններն են՝

• Եվրոպայի խորհուրդը 2022թ. ներդրել է «Վերականգնողական ծրագիրը», որն ուղղված է հույզերի կառավարմանը և միջանձնային հարաբերություններին։ 2024թ. ծրագիրն ընդլայնվել է՝ ներառելով «Բռնի վարքի նվազեցման» և «Կախվածությունների հաղթահարման» ուղղությունները։

• Հասարակական կազմակերպությունները («Սոցիալական արդարություն», «Իրավական նախաձեռնությունների կենտրոն», «Հանուն ազատության իրավական») իրականացրել են մասնագիտական դասընթացներ՝ համակարգչային, վարսավիրական, մատնահարդարման, օճառագործության, մոմագործության, ինչպես նաև վարորդական իրավունքի ձեռքբերման և հմտությունների զարգացման ուղղությամբ։

• ՀՀ ԱՆ «Իրավական կրթության և վերականգնողական ծրագրերի իրականացման կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը կազմակերպել է կրթական դասընթացներ, այդ թվում՝ ընտանեկան բռնության կանխարգելման, հույզերի կառավարման, օտար լեզուների, կահույքաշինության, կարի, վարսավիրական, կոսմետոլոգիական և համակարգչային հմտությունների ուսուցում։

• Երևանի քաղաքապետարանը կազմակերպել է «Հանրօգուտ աշխատանքներ/շաբաթօրյակներ», իսկ մշակութային կենտրոնները իրականացրել են մշակութային միջոցառումներ Երևանում և ՀՀ տարբեր մարզերում։

Թեև այս ծրագրերը, ըստ ՊԾ-ի,  նպատակ ունեն նվազեցնելու կրկնահանցագործության ռիսկը և աջակցելու շահառուների վերասոցիալականացմանը, սակայն բյուջետային հատկացումների սահմանափակումը կարող է նվազեցնել այդ ծրագրերի արդյունավետությունը, քանի որ Պրոբացիայի ծառայությունը չի կարող ապահովել անհրաժեշտ ֆինանսական աջակցություն կամ վարձատրվող աշխատանքներ՝ առանց պետության կամ միջազգային կազմակերպությունների կայուն աջակցության։